fakkel

fakkeltjes.be

  1. Digitale planeet
  2. Dossiers

Vuil

Heb je ooit al eens een mengsel van cola en melk gedronken? Nee? Goed, want dat lijkt wel heel erg vies om te doen! Er zijn nog veel vuiligheden op onze planeet. Die zorgen niet enkel voor vieze geurtjes, maar kunnen je ook heel erg ziek maken. In dit dossier ontdek je het belang van goed flossen, schrobben, poetsen en spoelen.

Hygiëne

Vroeger gingen veel mensen nogal gauw dood. Het grote probleem was niet dat ze werden opgegeten door mammoeten en andere grote gevaarlijke wezens. Het grootste gevaar kwam van piepkleine wezentjes: ziektekiemen. Die zitten echt overal. Ze zijn zo klein dat je ze met het blote oog niet kan zien.

Eén van de grootste successen van de wetenschap is dat ze ons geleerd heeft hoe we deze ziekteverwekkers uit de buurt kunnen houden. We noemen dit ‘hygiëne’. Hygiënisch zijn, betekent dus dat je zorgt voor een proper lichaam en een gezonde leefomgeving.

Geschiedenis met een geurtje

Lang geleden, toen mensen nog in kleine groepen samenleefden, deden ze hun behoefte simpelweg ergens aan de rand van de nederzetting. Later leerde men de ontlasting van mens en dier gebruiken als meststof in de landbouw. Wanneer mensen in grotere dorpen gingen samenleven ontstonden er problemen. Er werd meer meststof 'geproduceerd' dan men kon verwerken, met alle onwelriekende gevolgen van dien.

Een welgekomen uitvinding was de riool. Hierdoor konden uitwerpselen en ander vuil met behulp van water worden weggevoerd naar een sloot of rivier. In de middeleeuwen waren de riolen echter gewoon open. Dit zorgde niet alleen voor een enorme stank, maar vormde ook een broeihaard voor ziektes als diarree, cholera, geelzucht en de pest. Pas in de 19de eeuw leerde men het belang van gesloten riolen. Het vervuilde water werd ook niet langer zomaar afgevoerd, maar men ging ook aan afvalwaterzuivering doen.

Water

Proper water is zeer belangrijk voor de gezondheid van de mens. Als je geen proper water hebt, kan je jezelf niet wassen en ook je eten niet op een gezonde manier bereiden. Groenten en fruit die je met schil opeet, moet je altijd goed spoelen, ook als ze uit een verpakking komen. In veel arme landen is toegang tot proper water een groot probleem. Het is wereldwijd één van de grootste oorzaken voor het uitbreken van ziektes. Ook de oceanen worden bedreigd. Veel plastic afval vindt de weg naar de zee. In de Grote Oceaan heb je plekken waar grote hoeveelheden plastic en ander afval bijeen drijven. Deze plasticsoep bederft niet enkel het uitzicht. Vissen slikken kleine plastic deeltjes in. Wat uiteraard niet goed is voor de vissen zelf, maar ook niet voor mensen die die vissen eten. Gelukkig zijn er ook creatieve geesten die hier iets willen aan doen. Boyan Slat is een jonge Nederlander die een grote V-vormige machine met slangen heeft bedacht om het afval op zee op te ruimen. Deze machine zit nu nog in een testfase.

Aan de slag

Hygiëne is belangrijk en begint bij jezelf. Je houdt jezelf proper door je regelmatig te wassen en je tanden te poetsen. Er zitten veel bacteriën op je huid en zeker op je handen. Op zich is dat niet zo erg, maar als je met je handen je mond aanraakt, kunnen sommige van die slechte bacteriën bij je binnensluipen en je ziek maken.

Handen wassen

Handen wassen is niet gewoon een beetje water door je vingers laten glijden. Je moet je volledige (!) hand goed insmeren met zeep en daarna goed afspoelen.

    Wanneer moet je je handen wassen?

  • vóór elke maaltijd
  • na toiletbezoek
  • na hoesten, niezen en snuiten
  • na het spelen in de zandbak
  • na het aanraken van huisdieren

Propere handen zijn zeer belangrijk. Je maakt heel veel contact met je handen.

Tanden poetsen

Ook belangrijk is om goed je tanden te poetsen. Dat betekent: minstens twee maal per dag twee minuten lang. Poets ‘s morgens na het ontbijt en ’s avonds voor het slapen gaan.

Lodewijk XIV was drie eeuwen geleden koning van Frankrijk. Hij leefde rijkelijk in het prachtige paleis van Versailles. Hij vond het echter niet nodig zich vaak te wassen. In die tijd geloofde men immers dat water meer kwaad dan goed deed. Aan het hof werd parfum graag en veelvuldig gebruikt. Dat verdoezelde dan wel de vieze geurtjes, maar zorgde niet voor een goede hygiëne, met veel ziektes tot gevolg.

Veeg voor eigen deur

Je kan enkel een gezond lichaam hebben als ook je omgeving proper is. Stof dat zich opstapelt kan, naast dode huid- en haarcellen, ook ongezonde stoffen bevatten. Resten eten die liggen te rotten zijn al helemaal een broeihaard voor ziektekiemen. Wist je dat de koelkast meestal de meest vuile plek in een huis is? Dat is omdat mensen vaak eten te lang en te slecht afgedekt laten liggen in de koelkast, wat dus niet gezond is.

Recycleren

Na het opruimen en schoonmaken moet het vieze afval nog goed verwerkt worden. Je helpt een handje door goed te sorteren.

In België heb je naast de gewone vuilzak voor het restafval ook een PMD-zak. PMD-verpakkingen bestaan uit Plastic flessen en flacons, Metalen verpakkingen en Drankkartons. Wat hoort niet thuis in PMD: plastic zakken, yoghurtpotjes, botervlootjes, ijsdozen, piepschuim, verfpotten en gevaarlijk (medisch) afval. GFT staat dan weer voor Groenten-, Fruit- en Tuinafval en wordt verzameld in een groene bak. Als je thuis een tuin hebt, kan je met je natuurlijk afval ook een composthoop maken.

Planeet in nood

Vuil kruipt niet enkel onder je kleren en doorheen je koelkast, vervuiling is een uitdaging voor de hele planeet.

Er zijn verschillende vormen van vervuiling: we zagen al de gevolgen van watervervuiling, maar ook de grond en de lucht kunnen vervuild worden. Al deze soorten van vervuiling hebben negatieve gevolgen voor mens en natuur.

In het dossier energie zagen we hoe sommige energiebronnen zeer vervuilend zijn. De CO2-uitstoot van auto’s draagt bijvoorbeeld bij aan de opwarming van de aarde. De klimaatsverandering zorgt ervoor dat sommige plekken uitdrogen en andere plekken overstromen. Veel verkeer zorgt bovendien voor fijn stof, wat ook niet gezond is om in te ademen.

Vuilste plekken op aarde

  • La Oroya ligt middenin het prachtige Andesgebergte. Een metaalfabriek werpt haar schaduw over de stad en veroorzaakt veel rook. Er groeien amper planten en de stad heeft gevolgen van zure regen.
  • Veel grote steden in China en India zijn erg vervuild. De uitstoot van auto's en fabrieken zorgt ervoor dat de steden gehuld zijn in een laag smog. Mensen dragen er op sommige plekken mondkapjes zodat ze de slechte lucht niet hoeven in te ademen. In New Delhi, de hoofdstad van India, is het al zover gekomen dat men op sommige dagen vraagt aan de schoolkinderen om thuis te blijven.
  • In 1986 vond er in Tsjernobyl, Oekraïne, een ramp met een kernreactor plaats. De radioactieve straling zorgde ervoor dat veel mensen in de omgeving ziek werden. Sommigen zouden er zelfs aan overlijden. Tot op vandaag kan men in de buurt van de kernramp geen eetbare groenten en fruit oogsten, door de hoge graad van radioactiviteit.

Vuil spel

Het monster onder je stoffige bed zit al heel dit dossier te zuchten. “Vuil is altijd slecht! Wat heb ik iemand ooit misdaan?”

Vieze geuren en smaken zijn eigenlijk net een beetje goed. Doordat we dingen herkennen als vuil weten we dat ze niet goed zijn voor ons. Zure melk ruikt en smaakt heel vies, maar eigenlijk vertelt ons lichaam zo: “Pas op! Niet eten of drinken.” Vieze geurtjes zijn dus heel handig!

Bovendien is een te grote hygiëne ook niet goed. Ons afweersysteem moet immers de schadelijke bacteriën leren kennen om deze de baas te kunnen wanneer ze willen toeslaan.

Vuil kan ook gewoon leuk zijn. Niks toffer dan eens goed te ravotten in het modder en zand bijvoorbeeld. Ook sportmannen- en vrouwen worden graag vuil. Denk maar aan veldrijders die na een wedstrijd vol modder en zweet hangen. Vies! Maar dat maakt deze sport net zo leuk.

terug naar boven